De grootste transitie
Tijd voor die andere crisis
We bevinden ons in tijden van grote maatschappelijke veranderingen en uitdagingen. Met name op vlak van deze transities is het vandaag makkelijk te schrijven over de grootste van de dag: de coronacrisis. Laten we echter eerlijk zijn in het stellen dat hierover de afgelopen maanden wel voldoende is gesproken. Ik wil het daarom hebben over die andere crisis. Eén die we wel zullen hebben zien aankomen. Eén waar we al decennia weet van hebben en in 2015 zelfs globale akkoorden over getekend hebben. Akkoorden die vijf jaar later nog steeds naast ons worden neergelegd onder het motto ‘ver van ons bed’, problemen voor later. Als we echter één ding uit deze coronacrisis kunnen meenemen is het dat wanneer de ramp is geschied, het te laat is voor degelijke maatregelen en het dweilen wordt met de kraan open. Wie nog twijfelt aan het bestaan van deze andere crisis verwijs ik graag naar het klimaatbetoog van Nic Balthazar, verplichte stof voor elk van ons. De klimaatcrisis is misschien voor de meesten nog niet zichtbaar genoeg, maar ze is er. En de tijd voor ingrijpen is nu.
Enkele cijfers om bij stil te staan. Elke twee uur voorziet de zon in 100% van de wereldwijde energiebehoefte. Leg heel België vol met zonnepanelen en de hele wereld is voorzien. Het potentieel van offshore windenergie in de EU -u weet wel: die ‘horizonvervuiling’ in Knokke- bedraagt 6000TWh, het dubbele van het huidig Europees verbruik. Zes miljoen performante windmolens en de globale energiehonger is gestild. Oké, dit alles gegeven de uitbouw van infrastructuur voor productie, verdeling en recyclage natuurlijk. Maar het kan! En dat betekent investeren. Geld, veel geld. Maar laten we het zo bekijken: dat geld verlaat onze portefeuille, onze landen toch. De import van fossiele brandstoffen kost wereldwijd zo’n miljard euro per dag. Dat bedrag kunnen we net zo goed duurzaam investeren lijkt me. Iets anders: water. In België is een periode van drie jaar lage grondwaterstanden en mogelijke tekorten verontrustend. Voor tientallen andere landen is dit al decennialang de dagdagelijkse realiteit. Water wordt in de toekomst het kostbaarste goed op deze planeet. Kunnen we in die context de productie van rundsvlees die 15 500 liter water per kilo vraagt nog verantwoorden? Ik heb het dan overigens nog niet eens over hun broeikasgasuitstoot -14,5% van het globale totaal-, de ontbossing van het amazonewoud voor het verbouwen van hun voeding -goed voor 18% van de globale uitstoot- of, god behoede, dierenleed. Stof tot nadenken.
Wat moet er dan veranderen? Wel, alles. Een beetje minder slecht is niet goed genoeg. Onze individuele consumptie en gedragspatronen spelen een veel grotere rol dan eenieder denkt. Onze rol als architecten echter is nog vele malen groter. Laten we het eens niet hebben over PV-panelen of ruimtelijke ordening, we weten onderhand hopelijk heel duidelijk dat we richting een bouwshift moeten, open ruimte behouden en uitbreiden, verdichten en kernen versterken. Dat is niets nieuws. Laten we het daarom eens hebben over het bouwen zelf. Over duurzaam bouwen, écht duurzaam. De bevolking groeit wereldwijd. De komende twintig jaar zullen drie miljard extra mensen gehuisvest moeten worden. Er zal dus moeten worden gebouwd. Maar hoe? En in welke materialen? De productie van de meeste conventionele bouwmaterialen verslindt water en energie: staalproductie bijvoorbeeld staat voor 3% van de globale uitstoot, die van beton voor 5 tot zelfs 8%, afhankelijk van de meetwijze. Hout daarentegen veroorzaakt niet enkel geen uitstoot, ze slaat CO2 op: een ton per kubieke meter. Ter vergelijking: de gemiddelde Belg staat voor twintig ton uitstoot per jaar. Bedenk eens wat miljarden nieuwe woningen uit hout zouden kunnen betekenen. En dat kan snel gaan. In de Verenigde Staten groeit elke dertien minuten genoeg duurzaam verbouwd hout voor de bouw van een woontoren van twintig niveaus.
In 2030 moet de totale uitstoot naar 50% ten opzichte van vandaag, in 2040 naar netto nul. We staan nog nergens. Tijd voor actie.
Lucas Antonissen
Balthazar, N. [Canvas]. (2020). Klimaatbetoog [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.vrt.be/vrtnu/a- z/klimaatbetoog/2019/klimaatbetoog-s2019/
Dezeen. (2019). The Architecture of Emergency climate summit [Videobestand]. Geraadpleegd van YouTube
Green, M. (2013). Why we should build wooden skyscrapers [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.ted.com/talks/mich... Bouwmeester. (2019). Plannen voor plaats [Videobestand]. Geraadpleegd van https://vimeo.com/316377594